Een ijsbaan is een ruimte waarvan de grond bestaat uit een laag ijs, ook wel 'ijsvloer' genoemd, waarop geschaatst kan worden.

Meestal zijn ijsbanen terug te vinden in speciaal daarvoor ingerichte en geïsoleerde gebouwen, waarin het hele jaar door gebruik kan worden gemaakt van de ijslaag. Dankzij recente technologische ontwikkelingen zijn mobiele kunstbanen eveneens mogelijk in wisselende weersomstandigheden. Rondom bevindt zich meestal een omheining op heuphoogte.

Naast dergelijke kunstbanen bestaan er uiteraard ook natuurlijke ijsbanen, zoals bevroren rivieren en kanalen, die zich zonder menselijke tussenkomst vormen bij uiterst koude temperatuur.

Kunstijsbaan

Een kunstijsbaan is een schaatsbaan met kunstmatig aangemaakt ijs. Deze ijsbaan kan zowel in de buitenlucht (buitenbaan of outdoor genoemd) liggen als overdekt (binnenbaan of indoor genoemd) zijn.

Het voordeel van een kunstijsbaan boven een natuurijsbaan is dat er ook bij temperaturen boven nul geschaatst kan worden. Tevens kunnen de ijscondities zeer goed gestuurd worden. Nadeel is dat de onderhoudskosten zeer hoog zijn. Hierdoor zijn de kunstijsbanen een beperkte periode open, meestal van september tot maart.

Op een kunstbaan kan geschaatst worden met ijshockeyschaatsen of kunstschaatsen met een minimale ijzerdikte van 1,2 mm. De baan bestaat uit elementen van de kunststof polyethyleen en heeft ongeveer 85% van de glijeigenschappen van natuurijs.

De Olympische ijsbaan van Squaw Valley was de eerste kunstijsbaan ter wereld en werd gebouwd voor de Olympische Winterspelen van 1960. De eerste overdekte kunstijsbaan werd in Berlijn gebouwd. Het Sportforum Hohenschönhausen werd in 1985 geopend.

Installatie van een kunstijsbaan
Om een kunstbaan te maken is de eerste vereiste een vlakke en harde ondergrond. Daarop wordt de koelvloer uitgerold die bestaat uit een netwerk van buisjes, onder elkaar verbonden, dat een gesloten circuit vormt. Deze koelvloer is verbonden aan de hoofdcollectoren die zich aan één of aan beide korte zijden van de ijsbaan bevinden. Deze hoofdcollectoren zijn op hun beurt verbonden aan een krachtige waterpomp, een buffertank en uiteindelijk aan de koelmachine. Dit geheel vormt een gesloten circuit en is de basis voor onze toekomstige ijsbaan.

Wanneer het circuit met het mengsel van antivries en water is opgevuld, kan de koelmachine opgestart worden. De waterpomp pompt het mengsel non-stop door de koelvloer en de buffertank dient als een soort long om al de overtollige lucht uit het circuit te laten ontsnappen. De koelmachine koelt het mengsel beetje bij beetje tot ongeveer -8ºC a -10ºC. Vervolgens spuit men met een slang, beetje bij beetje, water op de koelvloer waardoor dit water onmiddellijk kristalliseert. Dit proces wordt enkele keren herhaald en langzaam wordt een laag ijs opgebouwd tot zo?n 6 tot 8 cm dikte.

Natuurijsbaan

Een natuurijsbaan is een schaatsbaan met natuurlijk aangemaakt ijs.

Het voordeel van een natuurijsbaan boven een kunstijsbaan is dat het zeer laag in onderhoudskosten is. Een nadeel is dat de kwaliteit van het ijs niet gereguleerd kan worden en er daardoor onder meer kans op scheuren aanwezig is.

Marathonwedstrijd
Zodra er een vorstperiode aanbreekt is er in Nederland elke keer weer een wedstrijd tussen verschillende schaatsverenigingen om de eerste marathonwedstrijd op natuurijs te kunnen organiseren.

De laatste jaren is het een strijd tussen de plaatselijke schaatsverenigingen uit het Groningse Noordlaren en het Drentse Veenoord geweest. In januari 2007 werden zij echter voor het eerst in jaren afgetroefd door de plaatselijke schaatsvereniging in het Overijsselse Haaksbergen.